Elke 10 minuten krijgt in Nederland iemand de diagnose dementie. De meeste van deze mensen lijden aan de ziekte van Alzheimer. Het risico op deze aandoening neemt toe naarmate men ouder wordt. Dit benadrukt het belang van vroege opsporing van dementie. Een specifieke slaapstoornis wordt gezien als een mogelijk vroeg waarschuwingssignaal.
Bij de ziekte van Alzheimer worden de verbindingen tussen zenuwcellen in de hersenen geblokkeerd door de opbouw van eiwitafzettingen, ook wel plaques genoemd. Dit leidt er geleidelijk toe dat er steeds minder zenuwcellen beschikbaar zijn voor het brein. Hierdoor verliezen patiënten de mogelijkheid om helder te denken en te onthouden, en na verloop van tijd wordt een zelfstandig leven zonder hulp onmogelijk.
Het verband tussen slechte slaap en dementie
Hoewel de exacte oorzaak van Alzheimer nog niet volledig is opgehelderd, vermoeden onderzoekers dat meerdere factoren een rol spelen, zoals genetische aanleg, schadelijke omgevingsfactoren en zelfs tandvleesontstekingen. Wat wel steeds duidelijker wordt, is dat bepaalde symptomen in verband staan met de ziekte van Alzheimer. Wetenschappers hebben een opvallende correlatie ontdekt tussen slaapstoornissen en het risico op dementie. Een studie van de “Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health” toonde aan dat een slechte slaapkwaliteit de kans op Alzheimer kan vergroten. Dit werd ook bevestigd door onderzoeken van de “Stanford University” en de “Washington Medical School.”
De resultaten van deze studies betekenen niet dat slaapstoornissen Alzheimer direct veroorzaken, noch dat iedereen met slaapproblemen dementie zal ontwikkelen. Toch maakt het verhoogde risico artsen alert. “Als we de rol van slaap in de ontwikkeling van dementie kunnen verduidelijken, kunnen we mogelijk interventies identificeren die het begin van de ziekte kunnen vertragen of zelfs voorkomen,” legt onderzoeker Matthew P. Pase uit.
Een specifieke slaapstoornis als waarschuwingssignaal
In 2017 voerden Canadese onderzoekers een studie uit om de relatie tussen verschillende soorten slaapstoornissen en het risico op dementie te onderzoeken. Hun verrassende ontdekking was dat een bepaalde slaapstoornis al 15 jaar vóór de diagnose van Alzheimer een verhoogd risico op de ziekte kan aangeven. De stoornis die ze onderzochten, betreft mensen die in hun REM-slaap hevig bewegen, zoals slaan of trappen, en soms zelfs uit bed vallen.
De REM-slaap beslaat ongeveer een kwart van de totale slaap en wordt gekenmerkt door snelle oogbewegingen terwijl de ogen gesloten zijn (REM = “rapid eye movement”). Mensen met een REM-slaapstoornis bewegen overeenkomstig hun dromen. De onderzoekers toonden aan dat mensen met deze stoornis een 80 tot 100 procent hoger risico lopen op een neurodegeneratieve aandoening zoals Parkinson of dementie. Dit zijn echter relatieve cijfers; ze impliceren niet dat iedereen met deze slaapstoornis per se dementie zal ontwikkelen.
Een andere studie, gepubliceerd in het vakblad “Neurology”, bevestigde ook de invloed van de REM-slaap op het ontstaan van Alzheimer. De studie onderzocht 321 deelnemers met een gemiddelde leeftijd van 61 jaar en ontdekte dat mensen met minder REM-slaap een hoger risico op dementie hadden. Het risico nam toe als de deelnemers minder dan 20 procent van hun slaap in de REM-fase doorbrachten of langer dan 90 minuten nodig hadden om deze fase te bereiken.
De impact van deze bevindingen
De waarde van deze onderzoeksresultaten ligt vooral in het feit dat wetenschappers nu een duidelijk aanknopingspunt hebben voor verder onderzoek. Dit biedt hoop op manieren om Alzheimer al in een vroeg stadium te herkennen en mogelijk te behandelen, voordat de ziekte ver gevorderd is.
Het belang van vroege diagnose
Dementie, en in het bijzonder Alzheimer, uit zich door verschillende symptomen die het dagelijks leven steeds moeilijker maken. Dit varieert van toenemende vergeetachtigheid en moeite met spreken tot desoriëntatie en persoonlijkheidsveranderingen. In latere stadia kunnen patiënten ook last krijgen van waanideeën, incontinentie en agnosie (het niet meer herkennen van dierbaren).
Een vroege diagnose kan van cruciaal belang zijn voor het verloop van de ziekte. De “Alzheimer Nederland” benadrukt dat een vroege start met therapie de vooruitzichten kan verbeteren: “Bij een diagnose van Alzheimer moet de behandeling zo vroeg mogelijk beginnen. De medicijnen die het ziekteproces kunnen vertragen, werken het best in de beginfase.”
De rol van preventieve maatregelen
Nu de wetenschap steeds meer inzicht krijgt in de eerste tekenen van dementie, is het cruciaal om bewust te zijn van mogelijke waarschuwingssignalen zoals slaapstoornissen. Het vroegtijdig herkennen en behandelen van deze signalen kan niet alleen het leven van de patiënt verlengen, maar ook de kwaliteit van leven aanzienlijk verbeteren.
De impact van een ziekte als dementie is enorm, niet alleen voor de persoon die eraan lijdt, maar ook voor hun familie en geliefden. Daarom is het belangrijk dat artsen, onderzoekers en het grote publiek samenwerken om manieren te vinden om deze slopende ziekte te bestrijden.
Conclusie: het risico op dementie kan jaren van tevoren zichtbaar zijn, onder andere door specifieke slaapproblemen. Door alert te zijn op deze vroege tekenen, kunnen we hopelijk de strijd tegen deze ziekte verbeteren en levens verlengen.
