Het lijkt alsof iedereen tegenwoordig continu moe is. Niet per se overspannen of burned-out, maar wel voortdurend uitgeput. Dit terwijl technologische vooruitgang ons leven juist makkelijker zou moeten maken. Toch blijven we onze eigen grenzen opzoeken en vinden we het lastig om op de rem te trappen. Hoe komt dat? En hoe zorg je voor rust in een wereld die altijd iets van je lijkt te verwachten?
Vermoeidheid kan allerlei oorzaken hebben. Soms is het duidelijk, zoals het griepseizoen of de kortere dagen, die ons energielevel beïnvloeden. Maar vaak spelen andere factoren een rol, zoals zorgen over werk, privéproblemen of de toestand in de wereld. Piekeren kan de kwaliteit van je slaap aantasten, wat leidt tot een vicieuze cirkel van vermoeidheid. Hoewel technologie ons leven makkelijker maakt, werkt het ook vaak tegen ons. Dat benadrukt hoogleraar cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel.
Volgens Van der Stigchel zorgen technologische prikkels ervoor dat ons brein continu bezig blijft. Schermen houden onze hersenen actief, maar die hebben juist rust nodig om goed te functioneren. „Als je je hersenen geen rust gunt, raak je sneller mentaal uitgeput,” legt hij uit. Technologie leidt ook tot afleiding. Wie constant van de ene prikkel naar de andere gaat, doet langer over taken, maakt meer fouten en verhoogt zijn stressniveau. Dit voortdurende ‘aan staan’ is zowel uitputtend als ongezond.
De term overprikkeling wordt tegenwoordig vaak genoemd. Of we nu daadwerkelijk vermoeider zijn dan vroeger, is lastig te zeggen. Maar volgens Van der Stigchel zijn er tegenwoordig wel meer dingen die om onze aandacht vragen. „Dat maakt ons moe,” zegt hij. Hoe we met technologie en sociale media omgaan, heeft een grote invloed op ons energieniveau. Ons brein moet geprikkeld worden, maar ook voldoende rust krijgen. Veel mensen komen daar niet aan toe door de hoge prestatiedruk in onze maatschappij.
Rust vinden was vroeger eenvoudiger. Toen smartphones nog niet bestonden, lazen mensen bijvoorbeeld een boek in de trein of keken ze naar buiten. Tegenwoordig luisteren we naar een podcast, scrollen we door sociale media of beantwoorden we e-mails. De constante stroom aan nieuwe informatie maakt dat we bewust moeten kiezen om niets te doen. En dat vinden veel mensen lastig.
Dagdromen en niksen, essentiële manieren om je brein rust te geven, lijken minder vanzelfsprekend te zijn dan vroeger. We pakken al snel onze telefoon om loze momenten te vullen. Dat doen we vaak omdat we het ongemakkelijk vinden om alleen met onze gedachten te zijn. Hoewel dagdromen positief klinkt, toont onderzoek aan dat mensen zich minder gelukkig voelen als ze niksen. Tijdens dagdromen komen piekergedachten namelijk makkelijker op, terwijl je daar minder last van hebt wanneer je actief bezig bent.
Toch benadrukt Van der Stigchel dat het belangrijk is om tijd te maken voor rust. Om je brein goed te laten functioneren, is het nodig om prikkels te beperken en bewust tijd vrij te maken waarin niets van je wordt gevraagd. Dit kan bijvoorbeeld door te wandelen, een boek te lezen of simpelweg even niets te doen. Technologie vaker links laten liggen helpt om mentale vermoeidheid te verminderen.
Daarnaast kunnen bedrijven en overheden bijdragen aan een gezondere maatschappij. Bedrijven zouden pauzes en rustmomenten moeten stimuleren. „Niet werken hoort ook bij werken,” zegt Van der Stigchel. Hij adviseert organisaties om het recht op onbereikbaarheid te respecteren. Zo zou werkgerelateerde communicatie via WhatsApp vermeden moeten worden, zodat werknemers na werktijd écht kunnen opladen.
Ook voor de overheid ligt hier een verantwoordelijkheid. Door wetten in te voeren die werknemers beschermen tegen verplicht bereikbaar zijn buiten werktijd, kan een belangrijke boodschap worden afgegeven: rust is een recht. Zelfs als zo’n wet vooral symbolisch is, benadrukt het dat mensen niet eindeloos belast kunnen worden zonder gevolgen.
Om te voorkomen dat we continu moe zijn, is het dus essentieel om bewuster om te gaan met prikkels, technologie en werkdruk. Alleen zo kunnen we in een wereld vol verwachtingen onze energie behouden en mentale uitputting tegengaan.
